Loading...Αποσπάσματα από τον «Λόγον εις τον Ευαγγελισμόν της Υπεραγίας Θεοτόκου» του αγίου Νικολάου Καβάσιλα
Ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του 14ου αιώνα. Υπήρξε σύγχρονος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους θεολόγους και φιλοσόφους του Βυζαντίου. Έζησε στην Κωνσταντινούπολη, ακολουθώντας τις ησυχαστικές διδασκαλίες του Παλαμά. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι εκάρη και Μοναχός. Έλαβε μέρος σε πολλές διπλωματικές αποστολές του Βυζαντίου προς άλλες χώρες.
Συνέγραψε πολλά συγγράμματα, τα οποία έχουν χαρακτηρισθεί ως «κόσμος», δηλαδή κόσμημα, στολίδι για την Εκκλησία του Χριστού. «Είναι από τα καλύτερα προϊόντα της θρησκευτικής γραμματείας γενικώς. Διακρίνονται για τη χάρη, τη ζωντάνια, την πειθώ, τη δύναμη, προ πάντων δε για τη γνησιότητα του θρησκευτικού φρονήματος, το οποίο προβάλλουν, τη θέρμη και το βάθος της πίστεως» (Παναγ. Χρήστου).
Το πρώτο από τα πνευματικά συγγράμματά του είναι η «Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας». Ακολουθεί το έργο του «Περί της εν Χριστώ ζωής». Έγραψε επίσης και φιλοσοφικά και πολιτικοκοινωνικά κείμενα, καθώς και αντιλατινικά κείμενα υπέρ του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Συνέγραψε τέλος και θαυμάσιους πανηγυρικούς λόγους σε Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ο «Λόγος εις τον Ευαγγγελισμόν της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας». Σ’ αυτόν εκθειάζει τα πνευματικά κάλλη της Παναγίας, μιλώντας με θαυμασμό για τις αρετές της. Παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
«Οὐχ ὥσπερ ἡ γῆ πρός τήν ἀνθρώπου δημιουργίαν συνετέλεσε μέν, εἰργάσατο δέ οὐδέν, τοῦτ’ αὐτό μόνον ὕλη τῷ δημιουργῷ προτεθεῖσα καί γενομένη μόνον, οὐ δράσασα· ἀλλ’ ἐκεῖνα παρ’ ἑαυτῆς εἰσήνεγκε καί τούτων ἦν Παρθένος ἐργάτης, ἅ τόν τεχνίτην αὐτόν εἵλκυσεν εἰς τήν γῆν καί τήν πλάττουσαν ἐκίνησε χεῖρα. Τίνα δέ ταῦτα; Βίος πανάμωμος, ζωή πάναγνος, ἄρνησις κακίας ἁπάσης, ἄσκησις ἀρετῆς ἁπάσης, ψυχή καθαρωτέρα φωτός, σῶμα διά πάντων πνευματικόν, ἡλίου φαιδρότερον, οὐρανοῦ καθαρώτερον, θρόνων χερουβικῶν ἱερώτερον… ἄσυλον αὐτή διά πάντων εἶχε τόν λογισμόν· καί τῆς πανταχόσε χυθείσης, ὡς ἔπος εἰπεῖν, οὐδ’ ᾖσθετο πονηρίας. Καί ὁ πάντα κατασχών τῆς κακίας κατακλυσμός τόν μέν οὐρανόν ἔκλεισε καί τόν ἅδην ἀνέῳξε καί τοῖς ἀνθρώποις τόν Θεόν ἐξεπολέμωσε καί τῆς γῆς τόν ἀγαθόν ἐξέβαλε καί τόν πονηρόν ἀντεισήγαγε, ἐδυνήθη δέ πρός τήν μακαρίαν Παρθένον τό παράπαν οὐδέν, ἀλλά πάσης κρατήσας τῆς οἰκουμένης ἑνός λογισμοῦ καί μιᾶς ἡττάτο ψυχῆς… Καί πρίν μέν εἰς ἐκείνην ἐλθεῖν τήν ἡμέραν, ἐν ᾗ τόν Θεόν τοῦς οὐρανούς ἔδει κλίναντα κατελθεῖν… καλήν ἐποίει τῷ Θεῷ τήν οἰκίαν…
Ὤ, τί σε δεῖ προσειπεῖν, ἧς ἄξιον οὐδέν ἐν ἀνθρώποις;… Εἰ δεῖ λόγους προσάγειν, ἀγγέλων τό ἔργον, νοῦ Χερουβικοῦ, τῶν πυρίνων οἶμαι γλωσσῶν. Ὅθεν… εἰς εὐφημίαν τῶν σῶν μνησθέντες καί τήν ἡμῶν αὐτῶν ὡς οἶόν τε ἦν ἄσαντες σωτηρίαν, ἀγγελικήν ἔπειτα ζητοῦμεν φωνήν· εἰς τήν τοῦ Γαβριἠλ προσλαλιάν τελευτῶμεν, ταύτῃ τῇ προσθήκῃ τό πᾶν τοῦ λόγου σεμνύνοντες· χαῖρε κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετά σοῦ».
Κατά την πλάση του ανθρώπου από το Δημιουργό η γη χρησίμευσε απλώς ως πρώτη ύλη και τίποτε περισσότερο. Δεν συνέπραξε η ίδια στην πλάση του ανθρώπου. Κατά την ανάπλαση όμως και αναδημιουργία του κόσμου η Παρθένος προσέφερε τα δικά της, συνέβαλε με όσα είχε, τα οποία έλκυσαν στη γη τον Τεχνίτη Θεό και κίνησαν το Χέρι Του, που ανέπλασε τα πλάσματά Του. Ποια ήταν αυτά που είχε και προσέφερε η Παρθένος; Συμπεριφορά άψογη, ζωή ολοκάθαρη, αποφυγή κάθε κακίας, άσκηση κάθε αρετής, ψυχή πιο καθαρή από το φως, σώμα τελείως πνευματικό, πιο λαμπρό από τον ήλιο, πιο καθαρό από τον ουρανό, πιο ιερό από τους αγγελικούς θρόνους… διατηρούσε απαραβίαστο το λογισμό της από κάθε κακό· και δεν αισθανόταν την πονηρία, που ήταν διάχυτη, τρόπος του λέγειν, παντού γύρω της. Ο κατακλυσμός της αμαρτίας και κακίας, που είχε κυριεύσει τα πάντα, έκλεισε βέβαια τον ουρανό, εμποδίζοντας τους ανθρώπους να ανέλθουν σ’ αυτόν και άνοιξε τον Άδη και έκανε τους ανθρώπους εχθρούς με τον Θεό και απομάκρυνε από τη γη τον αγαθό Κύριο και έφερε τον πονηρό Σατανά, όμως δεν κατόρθωσε να κάνει ούτε κάτι το ελάχιστο στη μακαρία Παρθένο. Και ενώ εξουσίασε όλη την οικουμένη… νικήθηκε από ένα λογισμό, από μια ψυχή, από την Παναγία… Εκείνη πριν ακόμη έλθει η ώρα, κατά την οποία έπρεπε να κατεβεί από τους ουρανούς στη γη ο Θεός… προετοίμαζε τον εαυτό της ως άλλη καλή κατοικία για το Θεό…
Ω, τι ακόμη πρέπει να προσθέσουμε για να υμνήσουμε επάξια εσένα, που σαν το δικό σου μεγαλείο δεν υπάρχει άλλο ανάμεσα στους ανθρώπους; Εάν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε λόγια, αυτό είναι έργο των αγγέλων, διανοίας χερουβικής, νομίζω μόνο πύρινες γλώσσες μπορούν αν υμνήσουν τα μεγαλεία σου. Γι’ αυτό… αφού θυμηθήκαμε τις αρετές σου, για να σε τιμήσουμε, και ψάλαμε όσο μπορούσαμε τη σωτηρία μας εξαιτίας σου, τελικά ζητούμε αγγελική φωνή για να υμνήσουμε, όπως σου αξίζει, την αρετή σου. Δανειζόμαστε λοιπόν στο τέλος του λόγου μας τον χαιρετισμό, που σου απηύθυνε ο αρχάγγελος Γαβριήλ την ημέρα του Ευαγγελισμού, και με αυτή την προσθήκη στα όσα είπαμε δίνουμε κάποια αξία στην όλη ομιλία μας: «Χαίρε κεχαριτωμένη· ο Κύριος μετά σου».
